30 Aralık 2022 Cuma
2022 yılında ilk 11 ayda 2,1 trilyon liralık vergi gelirine ulaşılırken kurumlar vergisi yüzde 185,1’le geçen yıla göre en çok tahsilat artışı yaşanan vergi kalemi oldu. Dahilde alınan KDV’de ise ilk 11 ayda 522,4 milyar lirayla en yüksek tahsilat tutarı gerçekleşti. Bütçe kaygılarının arttığı 2022’de vergi gelirleri artarken otomotivde ÖTV matrahından, enflasyon muhasebesine kadar bu alandaki düzenlemeler yıl boyunca gündemde kaldı.
2022 yılında makro ihtiyati tedbirler kapsamında enflasyonu frenlemeyi ve bütçe dengelerini korumayı hedefleyen vergi düzenlemeleri dikkat çekti.
Yıl boyunca öne çıkan vergi kararlarını anlatmadan önce bu yılın vergide tahsilat peformansına değinelim.
En son açıklanan verilere göre ilk 11 ayda toplam vergi geliri 2 trilyon 147 milyar lira gerçekleşirken bu oran geçen yıla göre yüzde 103,8’lik artışı ifade ediyor.
Ocak-Kasım dönemine göre tahsilatı oranı en fazla artan kurumlar vergisi olurken, bu vergide yüzde 185,1 artışla 498,7 milyar liralık tahsilat gerçekleştirildi.
İlk 11 ayda ithalde alınan KDV yüzde 132,9 artışla 522,4 milyar liraya ulaşarak en yüksek tahsilat tutarına ulaşılan vergi türü oldu.
Bu yıl Özel Tüketim Vergisi’nde yüzde 98,1 artışla 367,3 milyar lira tahsilata ulaşılırken, ÖTV gelirleri içerisinde matrah değişikliği etkisiyle motorlu taşıtlardan alınan ÖTV 138,3 milyar lirayla 120,7’lik yüksek büyüme oranı yakaladı.
Bu yıl aralık ayına kadar gelir vergisinde ise yüzde 59 artışla 314.5 milyar liralık tahsilat gerçekleşti.
İlk 11 ay itibariyle 15 vergi kaleminden 6’sında tahsilat artışı kasım itibariyle yüzde 84,3 gerçekleşen yıllık tüketici enflasyonunun üzerine çıktı. Kurumlar vergisi, ithalde alınan KDV, Özel Tüketim Vergisi, Kambiyo Vergisi, Dijital Hizmet Vergisi ve Gümrük Vergisinde tahsilat oranları TÜİK tüketici enflasyonunu geride bıraktı.
Peki yıl boyunca öne çıkan bazıları tartışma konusu olan vergi düzenlemeleri neler oldu?
Enflasyon muhasebesinin 2023 sonuna ertelenmesi çok tartışıldı
7 Ocak’ta enflasyon muhasebesi uygulanmasına ilişkin tebliğ yayınlandı. Enflasyonun yükselmesi nedeniyle 17 yıl sonra kalıcı olarak vergi mevzuatına konulan amortismana tabi varlıkların yeniden değerlemeye tabi tutulmasına ilişkin düzenlemenin ardından yayınlanan bu tebliğle nasıl uygulandığı anlatıldı. Ancak 14 Ocak’ta enflasyon muhasebesinin geriye dönük de uygulanmak üzere 2023 sonuna ertelenmesini öngören düzenleme yapılınca ilerleyen aylarda enflasyonun kalıcı olması üzerine iş dünyasından öz sermayenin eridiğine dair şikayetler sıkça dile getirildi.
Otomobilde iki kez matrah değişti
2022’nin en çok gündemde vergi düzenlemelerinden biri binek otomobillerde matrah değişikliği oldu. Yüksek enflasyon ve kur artışının sonucu olarak artan fiyatlarla otomobillerin büyük bölümü hızla yüksek vergi dilimine girince ilki 13 Ocak, ikincisi de 24 Kasım’da olmak üzere iki kez matrah artışına gidildi.
Son Karara göre, yüzde 45 ÖTV oranı için esas alınan matrah eşiği 120 bin liradan 184 bin liraya, yüzde 50 ÖTV oranı için esas alınan matrah eşiği 150 bin liradan 220 bin liraya, yüzde 60 ÖTV oranı için esas alınan matrah eşiği 175 bin liradan 250 bin liraya, yüzde 70 ÖTV oranı için esas alınan matrah eşiği 200 bin liradan 280 bin liraya çıkarıldı.
Araç ticaret yapanlara 30 milyon lira şartı
21 Ekim’de otomotivde sık fiyat artışlarının ticari rant alanı haline gelmesini engellemek amacıyla motorlu araç ticareti yapan mükelleflerin faaliyetlerini yerine getirirken sebep olabilecekleri vergisel kayıpları karşılamak amacıyla 30 milyon TL teminat yükümlülüğü getirildi. Bu yükümlülüğe uymayanlara özel usulsüzlük cezası kesilecek.
Kira artışına yüzde yüzde 25 sınırı
Ocak ayından sonra giderek hızlanan kira artışları üzerine 11 Haziran’da konut kiralarında, kira artış oranının en fazla %25 olmasını düzenleyen 7409 Sayılı “Avukatlık Kanunu ile Türk Borçlar Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” yayımlandı. Sınırlama Haziran 2023 sonuna kadar geçerli olacak.
İlk kademeli vergi uygulanan varlık barışı
6’ncı Varlık Barışı düzenlemesi 1 Temmuz’da yasalaştı. 30 Haziran’da başvuru süresi sona eren 5’nci Varlık Barışı sıfır vergi ile uygulanırken 31 Mart 2023’e kadar yapılabilecek yeni varlık barışı düzenlemesinde, yurt dışı başvurularda yüzde 1-3 arasında kademeli vergi kesilecek. Yurt içinde ise vergi yüzde 3 olacak.
Ücrette gelir vergi matrahları yeniden değerlemeye yakın oranda yükseltildi
Ücret gelirlerinin vergilendirilmesi de 2022’de gündeme gelen başlıklardan biri oldu. 27 Ekim’de ücret gelirlerinin vergilendirilmesine yönelik tebliğde düzenleme yapıldı. Buna göre, hizmet erbabının aynı takvim yılı içinde işveren değişikliği yaptığı durumlarda, talep etmesi ve işverenin de kabul etmesi halinde, yeni işverenin eski işverendeki gelir vergisi matrahını dikkate alarak kümülatif matrah üzerinden tevkifat yapılabilmesine imkan tanındı.
Ücretlerin vergilendirilmesi yüksek vergi dilimine bu yıl daha erken girilmesi nedeniyle gelir kaybı yaşanması üzerine sıkça gündeme geldi. Ücret gelirlerine ilişkin vergi matrahı düzenlemesi beklenirken, 2023 için yüzde 122,9’luk yeniden değerleme oranı yüzde 4-5 altında olmak üzere ücrette matrah limitlerine yansıtıldı.
30 Aralık’ta yapılan açıklamayla gelir vergisi tarifesinin ilk dilimi 32 bin liradan 70 bin liraya, ikinci dilimi 70 bin liradan 150 bin liraya, üçüncü dilim 250 bin liradan 550 bin liraya, dördüncü dilimi ise 880 bin liradan 1,9 milyon liraya yükseltildi.
Sosyal içerik üretenlere vergi sınırı 880 bin lira
Kamuoyunda “YouTuber vergilemesi” olarak adlandırılan sosyal içerik üreticiliğiyle mobil cihazlar için uygulama geliştiriciliğinden elde edilen kazançların istisna edilmesi uygulamasının esasları 12 Ocak’taki düzenlemeyle belirlendi. Buna göre, banka hesabına yatırılan stopaj öncesi tutar 2022’de 880 bin lirayı aşmadığı sürece gelir vergisi beyannamesi verilmeyecek.
İstanbul Finans Merkezi teşvik ve istisnaları yayımlandı
İstanbul Finans Merkezi Kanunu 28 Haziran’da Resmi Gazete’de yayınlandı. Kanunla, İstanbul Finans Merkezi alanını, İstanbul Finans Merkezinin yönetilmesi ve işletilmesine dair hükümler, İstanbul Finans Merkezinde gerçekleştirilen faaliyetler ve bu faaliyetlere dair teşvik, indirim, istisna ve muafiyetler düzenlendi.
30 Aralık 2022 Cuma
ABD-Türkiye ikili ilişkilerde hareketli bir yılı geride bırakırken, dikkatler Türkiye’de seçim yılı olan 2023’te ilişkilerin nasıl seyredeceğine çevrildi.
ALİ ÇINAR/CİNER MEDYA GRUBU ABD TEMSİLCİSİ
Türk-Amerikan ilişkilerinde birçok sorunun hâlâ çözüme kavuşamadığı ama iki ülke arasında krizin yaşanmadığı bir yıl olarak 2022’ye veda ediliyor.
İkili ilişkilerde en önemli gündemi savunma ve güvenlik alanı oluşturdu. Türkiye’nin F-16 satışı ve modernizasyonu talebine, Biden yönetimi sıcak bakarken, bu yıl içinde iki ülkenin resmi yetkilileri teknik müzakereler için birçok kez bir araya geldiler.
2023’ün ilk aylarında teknik müzakerenin sonuçlandırılarak, Biden yönetimin ABD Kongresi’ne resmi satış tebligatını sunması bekleniyor.
Her ne kadar ABD Kongresi’nde satışa itiraz etme ihtimali olsa da Biden yönetimi umudunu yitirmiş değil. Aynı şekilde ABD’nin 2022 yılında YPG-PKK’ya desteği devam ettiği görülürken, 2023 Pentagon bütçesinde de Suriye’de YPG-PKK’ya 150 milyon dolarlık kaynak ayrıldığı görülüyor.
Biden yönetiminin Türkiye’nin tahıl krizini çözmek için liderliği ve de Rusya ile Ukraynalı yetkililer arasında diplomatik çabalardan dolayı memnuniyet duyduğu biliniyor.
2023 yılında Türkiye’nin bölgedeki konumu ve çabalarının devam etme ihtimali ile Biden yönetimin Türkiye ile yakın diplomasinin devam edeceği bekleniyor.
Türkiye’nin Rusya’ya karşı yaptırım uygulayan ülkeler içinde olmasa da, Rus ödeme sistemi Mir’den çıkması, Biden yönetimi tarafından memnuniyetle karşılanmıştı. Biden yönetimi, gelecek sene Türkiye’nin İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliğine evet diyeceği konusunda olumlu görüş açıklarken, ABD Kongresi’nin de yakından Türkiye’nin kararını takip edeceği biliniyor.
Diyalog devam edecek
2022 yılında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile ABD Başkanı Biden iki telefon ve biri Madrid biri de Bali’de olmak üzere iki yüz yüze görüşme gerçekleştirdi. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ABD’li mevkidaşı ile 9 kere telefon, 2 kere de New York’ta yüz yüze görüşmesi oldu.
2023 yılında da kriz yaşanmadan, diplomasi kanallarının açık şekilde kalması bekleniyor.
En olumlu gündem Türk-ABD ticaret hacmi
Ocak-Ekim 2022 arasında Türk-ABD ticaret hacmi 28 milyar dolara ulaşırken, geçen seneye göre yüzde 15’lik bir artışın olduğu görülüyor.
En büyük ikili ihracat havacılık ürün ve parçaları, petrol ve gaz, atık ve hurda, temel kimyasallar ve bazı tarım ürünleri olur iken, ikili ithalat ise tekstil mobilyaları, petrol ve kömür ürünler, belirli fabrikasyon metal ürünler, giysiler ve demir ve çelik ve ferroalyaj önde olan ürünler oldu.
1.000’den fazla ABD firmalarının Türkiye’de varlıklarının olması ve Türkiye bölgede merkez olarak kullanması ikili ilişkilere fayda sağlamakla beraber, Türkiye’de faaliyet gösteren ABD firmalarının 59 bin çalışanı bulunuyor.
30 Aralık 2022 Cuma
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası 2023 yılına ilişkin para ve kur politikasının ana hatlarını ortaya koyan çerçeve metnini yayımladı. Daha önce ‘Para ve Kur Politikası’ başlığıyla kamuoyuna açıklanan metinde bu yıl başlığın ‘Para Politikası ve Liralaşma Stratejisi’ olarak değiştirilmesi dikkat çekti.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) önümüzdeki yıl para ve kur politikasının temel çerçevesini ortaya koyan metni yayımladı.
Metinde TCMB’nin bütünleşik politika çerçevesi olan liralaşma stratejisinin güçlendirilerek uygulanmaya devam edileceği ifade edildi.
Enflasyon hedeflemesi rejimi çerçevesinde, hükümet ile birlikte belirlenen orta vadeli
enflasyon hedefinin yüzde 5 olarak korunduğu belirtilirken para politikasının enflasyonu orta vadeli hedefine kademeli olarak yaklaştıracak şekilde oluşturulacağı ifade edildi.
Metinde piyasa faizlerinin politika faizleriyle uyumlu seyretmesi sağlanarak parasal aktarım mekanizmasının etkinliğini destekleyici politikaların sürdürüleceği belirtildi.
Mevduatta yüzde 60’lık liralaşma hedefi
Liralaşma stratejisi çerçevesinde kapsamında, TCMB 2023 yılının ilk yarısı için mevduatta liralaşma hedefinin yüzde 60 olarak belirlendiğini bildirdi.
Metinde bankaların fonlama, teminat ve kredi kanallarını kullanım imkânlarının liralaşma hedefleri doğrultusunda kalibre edileceği vurgulandı.
TL likidite yönetiminde Açık Piyasa İşlemleri (APİ) kanalıyla yapılan fonlamanın payının kademeli bir şekilde artırılacağı ve APİ’nin fonlamanın temel unsuru haline getirileceği ifade edildi.
Menkul kıymet tesisi uygulaması sürecek
TCMB’nin metninde TL cinsinden sabit getirili menkul kıymet tesisi uygulamasının 2023 yılında da devam edeceği ifade edildi.
TCMB hedefli kredi politikasının makroihtiyati tedbirlerle sürdürüleceğini, zorunlu karşılıklar ile menkul kıymet tesisi uygulamasının parametrelerinde kalibrasyona gidilebileceğini söyledi.
Kredi büyümesinin finansal istikrarla uyumlu seyretmesi ve kredilerin iktisadi faaliyetle buluşması hedefi doğrultusunda politika araçlarının, fiyat istikrarı ile finansal istikrarı destekleyecek şekilde
kullanılacağı ve üretim potansiyelini artıran ve istihdam ile cari dengeye katkı sağlayan hedefli
alanlardaki finansal koşulların destekleneceği belirtildi.
“Dalgalı döviz kuru rejimi sürdürülecek”
TCMB’nin 2023 politika çerçevesini ortaya koyan metinde dalgalı Döviz kuru rejiminin sürdürüleceği ve döviz kurlarının serbest piyasa koşullarında, arz ve talep dengesine göre oluşacağı vurgulandı.
TCMB rezerv kaynaklarının çeşitlendirilmesine ve rezervlerin artırılmasına devam edileceğini de belirtti.
İlk ödemelerin başarılı bir şekilde gerçekleştirildiği dijital Türk lirası ağı ile ilgili olarak da “Dijital
Türk Lirası İşbirliği Platformu, 2023 yılında seçili bankalar ve finansal teknoloji firmalarının
katılımları ile genişletilecek ve geniş katılımlı pilot testlerin gerçekleştirileceği ileri fazlara
geçilecektir” ifadeleri yer aldı.
Swap görüşmeleri vurgusu
TCMB’nin metninde devam eden swap anlaşmalarına ilaveten, diğer ülke merkez bankaları ile swap
anlaşmalarının imzalanmasına yönelik görüşmelere devam edileceği ifade edildi.
Toplantı ve enflasyon raporu tarihleri belli oldu
Metinde 2023 yılına ilişkin Para Politikası Kurulu toplantısı, enflasyon raporu ve finansal istikrar raporu tarihleri de belli oldu.
Buna göre ilgili tarihler şöyle sıralandı:
| PPK toplantıları | Enflasyon raporu | Finansal istikrar raporu |
| 19 Ocak | 26 Ocak | |
| 23 Şubat | ||
| 23 Mart | ||
| 27 Nisan | 11 Mayıs | 18 Mayıs |
| 25 Mayıs | ||
| 22 Haziran | ||
| 20 Temmuz | 27 Temmuz | |
| 24 Ağustos | ||
| 21 Eylül | ||
| 26 Ekim | 2 Kasım | 16 Kasım |
| 23 Kasım | ||
| 21 Aralık |
